De Johanneskerk in Weidum

14 maaie 2024

Wizige op 09-07-2024, 10:26:15

Door Klaes Tilma

Toen Wigle van Hania omstreeks 1190 de kerk in Weidum stichtte zal hij nooit hebben gedacht dat deze er 800 jaar later nog zou staan. De voorganger van deze kerk is rond 1100 gebouwd en bestond uit tufsteen, was 6 ½ meter breed en had geen toren (tijdens de restauratie in 1976 zijn hiervan sporen ontdekt). In 1190 werd er een toren bijgebouwd van tufsteen die later nog is verhoogd en die in 1622 een spits kreeg. Om het oude kerkje werd in de 12^e eeuw een schip opgetrokken van kloostermoppen. Toen dit klaar was, is het oude tufstenen kerkje afgebroken.
Voor de 17^e eeuw stond er binnen weinig kerkinterieur maar er was wel een kansel aanwezig en er waren glas-in-lood ramen waarvan één in 1630 geschonken is door de Staten van Fryslân. In 1642 kreeg de kerk een nieuwe preekstoel en de oude uit de rooms katholieke tijd verdween.
Begin 1700 is er een doophek om de kansel gemaakt om te voorkomen dat de kerkgangers te dicht bij de kansel zouden gaan staan of zitten. De naam doophek is ontleend aan het feit dat er binnen het hek gedoopt werd. De ruimte binnen het doophek wordt daarom ook wel een dooptuin genoemd. Op een zeker moment creëert men een vaste opstelling en probeert men meer eenheid in het interieur te krijgen. Twee top-ambachtslieden hebben hun stempel op het interieur van de kerk gedrukt. Dat waren houthandelaar en schrijnwerker Jouke Joukes Eelsma en de beeldsnijder Gerrit Payaar. Eerstgenoemde is ook verantwoordelijk voor de koningskraak in de Grote- of Jacobeinenkerk in Leeuwarden en de stadhouderskraak in de voormalige Westerkerk. De kerkvoogden van Weidum wisten blijkbaar heel goed wat voor vaklui ze in huis haalden. In 1712 komt er een rekening: Betaald aan Gerrit Payaar, beeld- en steenhouwer binnen Leeuwarden, voor het gesneden houtwerk in den kerk: 115 caroli guldens. Ook aan schrijnwerker Jouke Joukes Eelsma worden rekeningen betaald van 3 x 300 caroli guldens en in 1718 nog eens 313 caroli guldens.
De kansel werd na 70 jaar trouwe dienst in 1708 ingeleverd voor een nieuwe. Het interieur en de inrichting van de kerk is al ruim 300 jaar hetzelfde gebleven en dat maakt dat deze kerk als één van de tien mooiste kerken van Fryslân wordt gezien; niet alleen vanwege het interieur maar ook om het Romano-Gotische uiterlijk.

Maar net als bij alles wat oud is: het moet op zijn tijd onderhouden worden. De laatste keer was in 1975/76 waarbij het interieur is nagekeken en de kerk een leien dak kreeg. De restauratie werd gedaan door de plaatselijke bedrijven: Bouwbedrijf van der Vegt, Elektricien en Smid B.W. de Vries en schilder P. Koopmans. De restauratiecommissie bestond uit o.a. Johannes de Vries en Pytsje Bosma-de Vries.

December 2023
Op verzoek van Stichting Alde Fryske Tsjerken (sinds 2020 eigenaar van de Johanneskerk) begon Bouwbedrijf van der Vegt met de restauratie van de kerk. De restauratie houdt in dat:
*de lambrisering aan de noord- en zuidkant gedeeltelijk wordt hersteld
*de vrouwen- en herenbanken worden hersteld
*de brede houten vloerdelen worden hersteld. Dezen worden gedemonteerd en in de werkplaats van Bouwbedrijf van der Vegt gerestaureerd.

Het losse stucwerk in de kerk en de toren zal worden gerepareerd. Over de muren komt een nieuwe kalklaag. Hiervoor wordt de kerk van binnen in de steigers gezet. Het interieur dat nog in de kerk staat wordt ingepakt en afgedekt met plaatmateriaal om beschadiging te voorkomen. Ook wordt er nog een trekbalk aangelast, deze bleek verrot. Met een prachtige haaklas hebben oud Weidumer Sido van der Wal en Bearster Sytse Hoekstra deze hersteld.

Als alles weer op zijn plek staat en de steigers weggehaald zijn, wordt het interieur weer in de was gezet. Met het mooie koperwerk dat in de kerk aanwezig is, zal dit tot een prachtig beeld leiden.

Daarnaast komen er nog een paar nieuwe voorzieningen in de eeuwenoude kerk. Voorin de kerk, bij binnenkomst links, komt een toiletvoorziening en een klein keukenblok. Deze komen in zogeheten pantry’s. Op die manier kunnen we de kerkbezoekers ook van een ‘natje en een droogje’ voorzien.

Eind juli is de restauratie gereed en hierna volgt er na de vakantieperiode een feestelijke opening. Als je/u tijdens de restauratie een kijkje wilt nemen in de kerk, dan kan dit. Neem gerust contact op met de plaatselijke commissie van de Johanneskerk. Ook tijdens  Tsjerkepaad, in de periode van eind juni tot en met begin september op zaterdagmiddag, zijn er leden in de kerk aanwezig en zij vertellen u graag details over onze mooi Johanneskerk.

De plaatselijke commissie:            
Eelke, Franci, Klaes en Lucy

Bronnen tekst:
*De Johanneskerk van Weidum van Willem Hansma (deze zijn te koop bij de plaatselijke commissie)
*Oude kerkboeken archief vanaf 1620 (in bezit van de plaatselijke commissie)